'Ik ben een echte idealist'

Willem Witteveen (48) is hoogleraar inleiding in het recht aan de Katholieke Universiteit Brabant in Tilburg, en PvdA-senator. Hij was de afgelopen vier jaar voorzitter van de commissie die werkte aan Tussen Droom en Daad, het nieuwe beginselprogramma van de PvdA. Witteveen is getrouwd met Lidwien Heerkens. Ze hebben twee kinderen; Freek (9) en Marit (7).

Hoe voelt u zich de laatste tijd?

,,Ik heb vier jaar naar het afgelopen congres toegewerkt. Het nieuwe beginselprogramma is voorlopig aangenomen. Het is dus niet helemaal goed gelopen, wat mij betreft. Ik heb er gemengde gevoelens over. We hebben bereikt dat het discussieklimaat in de partij is verbeterd, maar het zou mooi geweest zijn als de tekst volledig zou zijn goedgekeurd.''

Wie zijn uw voorbeelden?

,,Mijn overgrootouders. Mijn overgrootvader (oud-wethouder van Amsterdam en sociaal-democratisch voorman Floor Wibaut, red.) dacht ook na over de toekomst van de sociaal-democratie. Mijn overgrootmoeder, Mathilde Wibaut, schreef het boek De Proletarische Vrouw, en ze maakte de eerste literatuur voor arbeidskinderen in Nederland. Een tijd geleden zijn brieven van mijn overgrootmoeder boven water gekomen, waarin ze terugkijkt op haar leven. Daaruit blijkt dat ze zich inzette voor meer rechtvaardigheid, eerlijkheid. Het ging toen al over de idealen die ik ook heb. Hier hangt een portret van mijn overgrootvader. Hij kijkt vooruit.''

Wat zijn uw drijfveren?

,,Mijn politieke filosofie uitdragen. Het internationale debat zou meer gevoerd moeten worden. De tweedeling - het verschil tussen rijk en arm - op wereldschaal is enorm. Kijk naar het trieste lot van Afrika, met milieubederf, armoede, oorlog. Ik ben een echte idealist. Het werken aan een nieuw beginselprogramma voor de PvdA was een enorme kans. De tekst van het laatste programma, uit 1977, sprak niet meer aan. De sociaal-democratie heeft een lange geschiedenis, en het was een uitdaging om die traditie te vertalen naar de huidige omstandigheden.''

Gelooft u in God?

,,Ja. Dat heb ik van huis uit. Ik kom uit een milieu van soefies, een beweging die streeft naar de eenheid van alle wereldgodsdiensten. God is voor mij heel vanzelfsprekend. Maar ik heb geen ingewikkelde theorieën, daar heb ik ook geen behoefte aan. Ik wil graag meedoen aan maatschappelijke discussies, maar ik zou geen uitspraken willen doen over God en godsdienst. Een Godservaring kun je niet onder woorden brengen. Wat dat betreft herken ik iets in het taoïsme en zenboeddhisme.''

Bent u grillig?

,,Nee.''

Waar heeft u een hekel aan?

,,Hypocrisie, met twee tongen spreken. Ik heb moeite met de politiek, daarom zit ik ook niet in de Tweede Kamer. De scoringsdrift daar, ik zou het niet lang volhouden. Ik ben heel tevreden in de Senaat. Het werk is echt leuk, inhoudelijke dan ik dacht, en senatoren gaan collegiaal met elkaar om. Het grote voordeel van de Senaat is dat er allemaal mensen in zitten die het naast hun andere bezigheden doen. Ze hoeven niet zo nodig.''

Bent u ijdel?

,,Een beetje, dat hoort erbij. Sommige politici schijnen het heerlijk te vinden om in de media op te treden. Ik niet.
Ik doe aan dit vraaggesprek mee omdat het bij de spelregels hoort dat je ook naar buiten moet treden als je politiek actief bent. En omdat het in een krant komt die in mijn woonomgeving verschijnt.''

Hoe belangrijk is geld voor u?

,,Ik verdien het genoeg als hoogleraar, maar ik ben niet materialistisch ingesteld. Ik heb een blinde vlek voor geldzaken. Ik kan niet beleggen en zal het ook nooit leren, dus ik laat het maar door anderen doen. Rijk zal ik er niet van worden, arm ook niet.''

Wat is uw grootste mislukking?

,,Ik ben een beetje een zondagskind, ik heb vaak de wind mee bij de dingen die ik doe. Er zijn in mijn persoonlijk leven wel dingen mislukt, maar daar vertel ik niet over. Hoewel; Mijn broer is twintig jaar geleden overleden aan de ziekte van Hodgkin, dan sta je met lege handen. Dat zie ik als een mislukking. Hij werd in de Verenigde Staten behandeld, en ik natuurlijk vaker moeten bellen en schrijven. Ik had meer kunnen doen.''

Hoe voedt u uw kinderen op?

,,Door veel tijd voor ze vrij te maken. Ik probeer niet de afwezige vader te zijn, ik wil veel met de kinderen doen, het voorbeeld geven door betrokken te zijn. Normen en waarden worden overgedragen als je veel met elkaar omgaat, dat gaat min of meer vanzelf. Als je op normen en waarden moet hameren heb je een probleem. Dat heb je ook als je tachtig uur werkt en een heel verhaal moet houden om je gezag te laten gelden.''

Welke eigenschappen heeft u van uw ouders?

,,Ik heb een vrij optimistische houding, die ik zeker aan mijn ouders heb te danken. Ik denk niet zo in termen van crisis en problemen, maar kijk meer naar kansen, gericht op de toekomst. Mijn vader (oud-minister van financiën Witteveen, red.) streeft altijd heel erg naar evenwicht. Mijn moeder heeft een sterk gevoel voor verhoudingen, voor hoe mensen met elkaar omgaan. Van haar heb ik ook mijn belangstelling voor muziek en kunst. Op haar tachtigste begon ze met het componeren van geestelijke muziek.''

Wat zou u aan uzelf willen veranderen?

,,Ik zou iets gemakkelijker mijn gevoel willen uiten, ik ben rationeel ingesteld, meer met woorden dan met gebaren thuis. En ik zou dingen willen ontwikkelen, bij voorbeeld: luister ik wel genoeg? Soms doe ik dingen heel erg snel en hebben ze eigenlijk meer tijd nodig, meer contact. Ik heb de laatste jaren ook wel offers gebracht, dat hoort erbij als je een politiek leven leidt. Het nieuwe beginselprogramma van de partij heeft veel tijd gekost. Het heeft me in achterzaaltjes in het land gebracht. Het aardige is weer dat je politiek kunt zien als een spel. Weliswaar een serieus spel, maar je kunt niet altijd winnen. Je moet ook incasseren.''

Waar schaamt u zich voor?

,,Ik zou het zo gauw niet weten. Schaamte is een gevoel dat je hebt in een bepaalde situatie. Als algemene levenshouding is het heel beperkt. Schaamte is ook een prikkel om iets een beetje anders te doen. Het is niet een wezenlijk onderdeel van mijn levensvisie''

Hoe ontspant u zich?

,,Schilderen en tekenen. Ik volg nu een cursus grafiek van Roel Monster, op woensdagavond in De Nieuwe Veste. Ik vind de Nieuwe Veste een geweldige instelling. Er zijn heel veel mensen die daar zeer serieus hun hobby beoefenen. Mijn vrouw doet er aan keramiek en zingt, onze kinderen gaan naar het jeugdatelier. Ik rotzooi maar wat. Het belangrijke is dat je expressief bent, iets uitdrukt op een totaal andere manier dan anders.''

Wat is uw mooiste droom?

,,Ik zou graag een heel mooi boek willen schrijven, een hele mooie roman, iets literairs, iets anders dan de vijf wetenschappelijke boeken die ik heb geschreven.''

Bent u moedig?

,,Ik geloof het wel, ik ben niet laf aangelegd. Bij politieke discussies voel ik me behoorlijk thuis, dan gaat het om de rug recht houden en doorzetten. Maar er zijn ook situaties denkbaar waarin ik niet moedig ben. Wat Eric Gerets deed om PSV-supporters tegen te houden, dat vond ik moedig.''

Waar wilt u worden begraven?

,,De Bieberg is een buitengewoon sfeervolle, goede plek. Vijf jaar geleden had ik dat nog niet geweten. Maar ik hou me er verder niet mee bezig, ik weet ook niet hoe je op De Bieberg terechtkomt. Misschien moet je lid geweest zijn van de carnavalsvereniging en daar een hele carrière gehad hebben.''

Waar zou u het liefst wonen als u niet in Breda woonde?

,,Misschien wel weer in Leiden, waar ik twintig jaar heb gewoond. Of in een Engelse universiteitsstad, Oxford of Cambridge. Dat zou mijn vrouw ook leuk vinden, ze heeft Engels gestudeerd. Maar we willen hier eigenlijk niet weg. We wonen tien jaar in Breda en hebben het enorm naar onze zin. Het leven is hier minder jachtig.''